بسم الله الرحمن الرحیم
قمه زنی…
کتاب ایثار به امضای توست رسالۀ عشق به فتوای توست
در این رساله نکته ای بارز است عاشق اگر سر شکند جایز است
علی انسانی
شعائر حسینی یعنی چه؟
شعائر حسینی به اعمالی گفته می شود که شیعیان اهل بیت علیهم السّلام برای سیّدالشهداء علیه السّلام انجام می دهند. به عبارتی دیگر: به آداب و مراسمی که به مناسبت شهادت امام حسین علیه السّلام انجام می شود ، شعائر حسینی گفته می شود. پوشیدن لباس سیاه ، گریه کردن بر مصیبت ، برپا کردن مجالس امام حسین علیه السّلام ، زیارت حضرت عزاهایی که واقعۀ کربلا را به تصویر می کشاند ، سینه زدن و لطمه زدن ، زنجیر زدن ، قمه زدن و… همۀ اینها از شعائر امام حسین علیه السّلام است ولی به شکل های مختلف. افرادی تنها با گریه بر مصیبت کربلا اظهار حزن می کنند، افراد دیگر فقط به گریه کردن اکتفا نمی کنند ، بلکه برای سیّدالشهداء علیه السّلام سینه و زنجیر هم می زنند ، افراد دیگر محبّتشان را با قمه زدن اظهار می کنند ، و… هرکس به اندازۀ معرفت خود نسبت به امام حسین علیه السلام عزاداری می کند.
شعائر حسینی از شعائر الهی می باشد.
خدای متعال در قرآن کریم می فرمایند:
﴿ذلک و من یعظّم شعائر الله فإنّها من تقوی القلوب﴾
این ایه دلالت بر شعائر حسینی هم دارد، چون شعائر حسینی همان شعائر الهی است و آن به چند دلیل:
1- امیرالمونین علیه السلام می فرمایند: نحن الشعائر و الأصحاب…؛ شعائر ما هستیم و یاران… پس تعظیم وبزرگداشت شعائر یعنی تعظیم امر اهلبیت علیهم السلام که از راه های آن عزاداری برای ایشان است و یکی از عزاداری ها قمه زنی است.
2- امام صادق علیه السلام در تفصیر آیۀ (و من یعظم شعائر الله…) می فرمایند: الشعائر تلبس ثیاب السواد علی الحسین علیه السلام ؛ شعائر پوشیدن لباس سیاه بر امام حسین علیه السلام است.
این روایت نیز صراحت در این مطلب دارد که منظور شعائر الله در آیه شریفه ؛ شعائر امام حسین علیه السلام است و مخصوصا به انواع عزاداری اشاره دارد.
3- نهضت امام حسین علیه السلام – همان طور که خود حضرت فرمودند- برای بقاء اسلام و زنده نگه داشتن اصول و فروع دین و تسریف هرچه بیشتر آن در قلب ها بود.
4- اهل بیت علیهم السلام موازی و همتای قرآن هستند، همان گونه که در حدیث نبوی ثقلین آمده است: (انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی اهل بیتی …).
5- در حدیثی مشهور و معروف از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است: ( حسین منی و انا من حسین، احب الله من احب الحسین ؛ حسین از من و من از حسینم، خدا دوست دارد آن شخصی را که حسین را دوست بدارد).
نتیجه اینکه چون حب امام حسین علیه السلام به حب الهی ختم می شود، پس به پا کردن شعائر امام حسین علیه السلام نیز باعث زنده ماندن شعائر الهی می گردد.
پس به جرأت می توان گفت: شعائر مقدس حسینی -که یک نوع ممارست عملی و همه جانبه از واقعه عاشورا و فاجعه کربلا و فدا کاری امام حسین علیه السلام در راه دفاع از دین است- از شعائر الهی می باشد.
قمه زنی
قمه زنی عملی است که محبان سیدالشهدا برای همدردی با حضرت انجام می دهند ، و آن با زدن قمه یا شمشیر یا تیغ به جلوی سر، به طوری که پوست سر شکافته شده و خون جاری می شود.
شیعیان این عمل را به منظور ابراز محبت و علاقۀ درونی و فداکاری در عزای امام حسین علیه السلام انجام می دهند، و در حقیقت با این عمل – که نوعی رزمایش است- آمادگی خود را برای نثار کردن خون خود در راه سیدالشهداء علیه السلام و پیروی از مکتب خون بارش اعلام می نمایند.
مراسم قمه زنی از آن جمله شعائر مقدس حسینی است که با پشتیبانی جمع کثیری از اصحاب و علماء شیعه، درمیان شیعیان اهل بیت علیهم السلام از قدیم الایام رایج و مشهور بوده و می باشد، و همیشه در کنار همۀ شعائر بوده است، زیرا در تأسّی از حضرتش نقش به سزایی را ایفا می کند.
هر سال در شب عاشورای حسینی، عده ای از عاشقان و دوست داران امام حسین علیه السلام با پوشیدن کفن و در دست گرفتن قمه ها و شمشیرها، از مراکز هیئت ها همراه با عده ای که تبل و سنج و شیپور در دست دارند، با پای برهنه حرکت کرده و در شکل و شمایلی کاملاً حماسی و به عنوان خون خواهی امام حسین علیه السلام ، در صف های منظم و در مسیری معین حرکت نموده و با فریاد حیدر.. حیدر.. حسین.. حسین.. که از اعماق وجودشان نشأت گرفته به راه می افتند. این حرکت و عمل که به نام (مشق قمه زنی) معروف و مشهور است، نوعی آمادگی و اعلام حضور است جهت مراسم قمه زنی صبح روز عاشورا که معمولاً در اکثر شهرهایی که شیعیان عاشق و دلداده حضور دارند، این عمل – در صورت عدم جلوگیری و ممانعت- انجام می گیرد.
در صبح عاشورا، بعد از اداء نماز صبح و خواندن زیارت عاشورا، کفن پوشان با سرهای تراشیده و قمه هایی به دست، در اجتماعی بزرگ، آمادگی خود را جهت یاری و همراهی با آن حضرت اعلام می کنند.
در این حضور حماسی و چشمگیر شیعیان اعلام می کنند که ای اهل عالم بدانید : هرچند امام و مقتد او رهبر ما شیعیان به دست ناپاکترین افراد از بنی امیه و یاران آنها، شهید شده ، اما امام حسین شیعیان هرگز فراموش نمی شود و مشعل نورانیش توسط نهضت خونین عاشورا تا ابد روشن و مشتعل خواهد بود. گر چه ما عاشورا در کربلا نبودیم تا جان های نا قابل خویش را فدایش سازیم، ولی امروزه و در این زمان به یاد تنهایی امام مظلومان نه تنها اشک ریخته بلکه از فرق سر خون جاری می کنیم ، تا دشمنان و مخالفان بدانند: حسین نوری است که هرگز خاموش نمی گیرد، همان گونه که خدای متعال اراده فرموده : ﴿ یریدون لیطفئوا نور الله بأفواههم والله متمّ نوره و لو کره الکافرون﴾.
و به قول آن عالم بزرگوار و شهید سفر کرده:
إنا جنودک یا حسین و هذه اسئافنا و دماؤنا الحمراء
إن فاتنا یوم الطفوف فهذه أرواحنا لک یا حسین فداء
(ای حسین! ما سربازان تو هستیم و این شمشیرها و خون های سرخ ماست ، اگر روز عاشورا را از دست دادیم و نبودیم جان فشانی کنیم، ای حسین! این جان های ما فدای توست).
پس شیعیان با قمه زدن، بیعت ایثار و فداکاری و جان فشانی با سالار شهیدان می بندند و حضرتش را مورد خطاب قرار می دهند:
(یا لیتنا فی کربلاء کنّا معک؛ ای کاش در کربلا ما با تو بودیم).
یک سوال
شاید در ذهن بعضی از افراد این سوال مطرح شود:
منظور از کفن پوشیدن و شمشیر به دست گرفتن و از سر خون جاری نمودن در عاشورای حسینی چیست؟
در کتاب قیّم و با ارزش (عزاداری سنتی شیعیان)، به این سوال پاسخ داده شده است:
منظور از کفن پوشیدن و شمشیر به دست گرفتن و خون از سر جاری نمودن دستجات قمه زنی در روز عاشورا آن است که به دنیا اعلام نمایند ؛ گرچه امام حسین علیه السلام کشته شده اما راه و هدف از حضرت – که قیام و مبارزه علیه ستمگران و مخالفین قرآن و دین مبین اسلام است -همچنان ادامه دارد اما شیعیان و پیروان مکتب آن حضرت در این روز کفن پوشیده و مسلح گردیده و با سالار شهیدان تجدید عهد و پیمان می نماییم که گرچه در کربلا نبودیم تا از شما حمایت نموده و در راه حق فداکاری نماییم ، اما تا زنده هستیم برای حفظ و حراست از دین مبین اسلام و بقای عدالت و آزادی لحظه ای آرام نخواهیم گرفت و علیه دشمنان دین و ستمگران روی زمین تا مرز جان دادن و ریختن خون خود، ایستادگی و فداکاری خواهیم کرد.
چرا با قمه زنی دشمنی دارند؟!
استعمار تلاش فراوانی را برای سد کردن و متوقف ساختن شعائر حسینی خرج نمود ولی هرگز پیروز نشد، زیرا مسلمانان امور متعلق به دین خود را هرگز از کفار و مشرکین دریافت نمی کنند، لذا استعمار وقتی خود را شکست خوردۀ این نبرد دید، به روشی دیگر پناه برد تا او را به انچه می خواهد برساند؛ و آن از راه نفوذ به داخل مسلمانان و به هم ریختن معتقداتشان، از همین جا بود که ابتدا حرکت های پنهانی ، و سپس گروه ها و احزاب علناً و آشکاراً برای نابودی و ازبین بردن این شعائر دست به کار شدند.
بله.. هنوز زمانی نگذشته بود که ناگهان شنیده شد عده ای از مسلمانان فریاد می زنند:
شعائر حسینیه حرام است، قمه زنی حرام است، و…
این افراد تنها به حد اکتفا نکردند، بلکه شب و روز فضای پاک مذهب تشیع را با فریادهای فلان شکل از شعائر حسینی حرام است آلوده ساختند همچنین سخنانی از قبیل:
شعائر حسینی باعث عقب آفتادگی تشیع می شود ..
شعائر حسینی سبب تمسخر و استهزاء مسلمانان می شود..
شعائر حسینی سبب بد نام کردن تشیّع در جهان می شود، و دیگر سخنان بیهوده، بی ارزش و خالی از هرگونه اندیشه و تفکّر.
در این مقام چند سؤال مطرح می شود:
اگر شما واقعا مبارزه کردن با محرّمات، و پاکی جامعۀ اسلامی را برنامۀ خود قرار داده اید، پس چرا با بقیۀ محرّماتی که دو نفر از مسلمانان در آن شک نمی کنند و صریح و آشکار هستند، مبارزه نمی کنید؟!!
محرّماتی همچون: رشوه خواری، مشروبات الکلی، موسیقی، شطرنج، معاملات ربوی بانک ها، بی حجابی، زنا، اختلاط دختران و پسران در دانشگاه ها، ساخت فیلم های مبتذل سینمایی، و…
شما به جلوگیری بعضی شعائر حسینی – از جمله قمه زنی- بیشتر از موارد فوق اهمّیّت می دهید!! در حالی که قمه زنی در 365 روز فقط یک روز و در آن روز حدّاکثر 3 ساعت است، ولی بقیّۀ محرّمات در طول 365 روز سال، هرروزه انجام می شود..
اگر واقعاً بعضی از شعائر حسینی مانع پیشروی اسلام و تشیّع می شود، پس چرا از همان روز اوّل فریاد نزدید؟!
بل از آن که نطفۀ اجداد شما شکل بگیرد، شیعه همۀ این شعائر را بدون استثنا انجام می داد، آن وقت کجا بودید؟!
آیا شعائر مقدّس حسینی تازه و در همین روزها به وجود آمده است که شما می خواهید آن را از بین ببرید؟!
آیا کسی شما را تحریک کرده است که چنین حرف هایی زده و چنین فتواهایی دهید؟! می خواهید خریدار رضای مخلوق شوید در مقابل نارضایتی و سخط خالق؟!
در کجای کتاب های حدیث، تاریخ، عقائد، فقه، و…خوانده اید و یا حتّی شنیده اید که به چنین نتیجه ای رسیده اید؟!
جالب اینجاست که مسیحی ها در روزی که به اعتقاد خودشان روز به صلیب کشیدن حضرت عیسی بن مریم علیهما السّلام است ، مراسمی دارند امّا کسی از آن یادی نمی کند!! آنها با چوب هایی که در آن شیشه های برنده ای قرار داده شده، به دست و کمر و پای خود می زنند و کل بدن خود را خونی می کنند!!
پس چرا کسی فریاد نمی زند و ایرادی نمی گیرد؟!
اگر شخصی – در هر مقامی که باشد- با شعائر حسینی مبارزه و در مقابل آن ایستادگی کند، در دنیا و آخرت چوب آن را خواهد خورد، و باید جواب گوی خاتم الأنبیاء حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و امرمؤمنان امام علی علیه السّلام و صدّیقۀ کبری فاطمۀ زهرا سلام الله علیها باشد..
شبهات و تهمت ها
مراسم عزاداری قمه زنی بیشتر از همۀ شعائر امام حسین علیه السّلام در معرض جنگ دشمنان و منافقان قرار گرفته است، نه فقط به شکل ظاهری و عَلَنی، بلکه مورد جنگ داخلی هم واقع شده و آن از طریق وارد کردن شبهات و تشکیکات و اشکالات و تهمت ها… در بین انبوهی از تهمت ها و شبهه ها و ایرادها، به مواردی اشاره خواهیم داشت:
1-عزای قمه زنی بدعت است.
2- دسته جات قمه زنی در زمان ائمّۀ اطهار نبوده است.
3- قمه زنی سبب می شود تا به مذهب تشیّع توهین شود.
4- قمه زنان به دست خودشان از سرخویش خون جاری می کنند.
5- بیشتر شرکت کنندگان در عزای قمه زنی التزام دینی ندارند به عبارتی دیگر؛ بیشتر قمه زنان به احکام دینی خود- از جمله واجبات و احکام الهی دیگر- عمل نمی کنند.
این پنج مورد را یکی پس از دیگری مورد تحقیق و تحلیل قرار خواهیم داد تا شما خوانندۀ گرامی به این حقیقت پی ببرید؛ که هر چه در مورد این عزای مقدّس و معنوی گفته شده و می شود، هیچ گونه صحّت و درستی ندارد.
1- قمه زنی بدعت است!!
کسانی که با قمه زدن مخالفت دارند و در جواز آن تشکیک می کنند، ادّعایشان این است که مراسم قمه زنی بدعتی می باشد، که جمعی از مردم آن را به وجود آورده اند و هیچ گونه دلیلی بر جائز بودن آن وجود ندارد.
در جواب این مشکّکان چنین می گوییم: آیا معنی بدعت را می دانید؟ به چه عملی بدعت گفته می شود؟
جواب: بدعت عبارت از دو چیز است:
اوّل: نفی هر آنچه که با ادلّۀ صحیحه، ثابت شده که از دینِ ما می باشد؛ دینی که مورد رضای پروردگار منّان و پیامبر اسلام حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله، و اهل بیت عصمت و طهارت است، در مقولۀ اعتقادات، فقه، آداب، سلوک، اخلاق و…
دوّم: دادن نسبت های ناروا و دروغین به خدای یکتا، رسول خدا و امامان معصوم علیهم السّلام است، خواه این عمل با تفسیر به رأی در نصوص شرعی و بر اساس تمایلات شخصی باشد، یا با افزودن امور جدیدی به دین که اصل، فرع، مفهوم و مصداق آن، هیچ رابطه و پیوندی با دین نداشته باشد.
بنابراین هیچ کس نمی تواند و حق ندارد قمه زنی را مصداق یکی از دو مورد یاد شده قرار دهد، زیرا قائل بودن به جواز و اباحۀ قمه زنی مستلزم انکار چیزی از دین خدا نیست.. این شکل از شعائر مقدّس حسینی، موردی را تفسیر نکرده و چیزی خارج از دین اسلام به دین خدا نمی افزاید، بلکه نهایتاً نمادی از نمادهای غم و بی تابی بر سیّدالشهداء علیه السّلام است که سنّت و سیرۀ معصومان علیهم السّلامبر آن دو – غم و بی تابی-تأکید و سفارش نموده است.
مخفی نیست که حزن و جزع – اندوه و بی تابی- نزد بشر در مراتب متفاوت اظهار شود.. بعضی ها حزن و اندوه خود را با حسرت و دلسوزی، بعضی با گفتن: (لا حول و لا قوّة إلّا بالله و إنّا لله و إنّا إلیه راجعون) ، بعضی با پوشیدن لباس عزاداری و ظاهر شدن به شکل مصیبت دیده،، بعضی با گریه و ناله، بعضی با لطمه زدن، بعضی با خودزنی، بعضی با ریختن خاک بر سر و صورت، و… قمه زدن مرتبه ای از این مراتب است که محبّان سیّدالشهداء علیه السّلام از آن به عنوان وسیله ای برای اظهار حزن و بی تابی خود در فاجعۀ بزرگ و دردناک کربلا استفاده می کنند.. پس توصیف کردن عزای قمه زنی به بدعت، تهمتی بیش نیست..
آیا بهتر نیست کسانی که بدون هیچ دلیلی از قرآن و فرمایشات معصومین علیهم السّلام به حُرمت این عزای مقدّس فتوا داده اند را بدعت نام گذاری کنیم؟!
ولی چنین نمی گوییم.. ما حُکم به حرمت و منع قمه زنی را بدعت نمی نامیم، ولی آن را می توان نوعی اشتباه، تندی، عدم دقّت، و سخنی که هیچ گونه اثبات شرعی ندارد، نامید..
۲- در زمان ائمّه علیهم السّلام وجود نداشته!!
در جواب این اشکال چنین گفته می شود: درست است.. دسته جات مقدس قمه زنی به این شکل کنونی در زمان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام وجود نداشته است .. نه تنها قمه زدن، بلکه مابقی از شعائر حسینی – که حالت گروهی و به شکل دسته جات می باشد- نیز واقع خارجی نداشته است، همچون: دسته جات سینه زنی و زنجیر زنی و شبیه خوانی و…
دلیل آنکه در زمان ائمّه علیهم السّلام چنین دسته جات عزاداری وجود خارجی نداشته، کاملاً واضح است و آن تقیۀ بسیار شدیدی بود که امامان علیهم السّلام و شیعیانشان انجام می دادند.
ولی معصومین علیهم السّلام، بدون معلوم ساختن شکل و چگونگی برپا کردن شعائر حسینی، اساس و پایۀ تمامی این شعائر و عزاداری ها را ذکر کرده اند.
احادیث و روایت های فراوانی از معصومین علیهم السّلام در مورد گریه کردن بر مصیبت سیّدالشهداء گریه انداختن دیگران، اظهار کردن حزن برای سالار شهیدان- اعمّ از غم و غصّه و ناله و اندوه- ، تأکید کردن ائمّه علیهم السّلام بر زیارت امام حسین علیه السّلام، ذکر مصیبت کربلا در هر حالی از احوال –حتّی هنگام نوشیدن آب- و دیگر مواردی که دخالت مستقیم و یا غیر مستقیم به زنده نمودن شعائر حسینی دارد نقل شده است که همه و همه بر اظهار نمودن حزن در مصیبت سیّدالشهداء علیه السّلام دلالت دارد، که عزای قمه زنی یکی از این موارد است و شامل شعائر مقدّس حسینی می شود..
به اضافّ احادیث و روایاتی که از معصومین علیهم السّلام نقل شده است، افعال و کردارهایی راخنثی می کند از قبیل؛
خون جاری نمودن و خون گریه کردن اهل بیت علیهم السّلام بر مصیبت سیّدالشهداء علیه السّلام، خراش و چنگ زدن صورت، ضربت سر و خون جاری کردن از آن، و…
ضمناً، سفارشات و سخنانی که از اهل بیت علیهم السّلام بر چگونگی اظهار نمودن حزن و سوگواری شیعیان در مصیبت سالار شهیدان نقل شده است، قید و نشانی در آن مشاهده نمی شود..
اهل بیت نفرموده اند فقط به فلان شکل – مثلاً فقط با گریه کردن- و یا فلان روش مخصوص، اظهار مصیبت کنید.. هیچ منع و نهیی در چگونگی اظهار کردن حزن و عزاداری سیّدالشهداء علیه السّلام وجود ندارد. دسته جات قمه زنی؛ از جمله روش هایی است که در سوگواری امام حسین علیه السّلام انجام روش هایی که در سوگواری امام حسین علیه السّلام انجام می شود و از مصادیق شعائر حسینی می باشد.
۳- قمه زنی و توهین به مذهب؟!
کسانی هستند که ادّعا می کنند، دسته جات قمه زنی شکلی از شلوغی و عقب افتادگی را به نمایش می کشد و باعث خنده و مسخره کردن دیگران می شود و در پی این تمسخر، مورد اهانت و توهین شدن مذهب تشیّع می شود..
این ادّعا از جمله دلایلی است که مخالفان قمه زنی به آن پناه برده اند و از اساسی ترین و مهم ترین دلایل حرمت این نوع عزاداری، همین ادّعای آنان می باشد.
کسانی که به این ادّعا ایمان دارند، می گویند:
1- قمه زنی از خرافات است.. 2- پدیده ای عقب افتاده و وحشیانه است که سبب می شود دیگران ما را مسخره کنند..
جواب کسانی که این ادّعا را قبول دارند چنین است:
عزای قمه زنی از خرافات است!! به چه چیزهایی خرافات گفته می شود؟ آیا به این سوال تا به حال فکر کرده اید؟
جواب: هر چیزی که حقیقت نداشته و از وَهم و تخیّل انسان و ساخته های ذهنی او باشد، خرافات گفته می شود.
هرگاه به چیزی که در واقع، وجود خارجی و حقیقی ندارد ایمان آورده شود، گویند فلان شخص خرافاتی شده است و به آن وهم – که از تخیل انسان شکل می گیرد- نیز گفته می شود.
آیا قمه زنی – که از شدّت غم و اندوه مصیبت سیّدالشهدا علیه السّلام و در سوگ آن حضرت به پا می شود- از خرافات است؟!
آن چیزی که ما در موردش صحبت می کنیم مرکب از این سه مطلب است:
1- مصیبت امام حسین علیه السّلام.
2- حزن و جزع – اندوه و بی تابی- بر سید الشهداء علیه السّلام طبق سفارشات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام.
3- قمه زنی؛ که نمادی از اندوه و بی تابی و حُزن و جَزَع است.
این سه مورد با هم، حقیقتی را که هیچ ربطی به خرافات ندارد تشکیل می دهند. چه معنا دارد که از قمه زنی در مصیبت امام حسین علیه السّلام به عنوان خرافه و اهانت یاد کنید؟! برعکس، این ادعای شماست که از خرافات است.
اما در جواب اینکه: قمه زنی پدیده ای عقب افتاده و وحشیانه است و باعث کوچک شمردن و مسخره کردن دیگران نسب به ما و مذهب تشیع می شود، سوالی را مطرح می سازیم و شما – ای مدّعی- باید جوابگو باشید..
اول: چه عقب افتادگی و حالت وحشی گری از دسته جات قمه زنی مشاهده کرده اید؟! آیا تا به حال این دسته جات به کسی حمله ور شده اند و شخصی را مورد آزار و اذیت قرار داده اند؟! آیا تا کنون کسی را ترسانده و یا کشته اند؟! آیا تا به حال به خانه ای حمله ور شده اند؟! آیا وقتی به خیابان ها روانه می شوند فساد و منکرات و فحشا به پا می کنند؟! و آیا هایی دگر..
آیا تا به حال مشاهده نکرده اید هنگامی که مادری فرزندش را از دست می دهد، بی اختیار به سر صورت خود می زند، لباس چاک می زند، بی تابی می کند و… این کارنه تنها وحشی گری نیست، بلکه بالاترین درجه ابراز احساسات است و کسی او را به خاطر این کار مذمّت نمی کند..
پس کجا شد آن وحشی گری که ادعا می کنید؟!اینها حزن و اندوه و بی تابی خود را نسبت به امام حسین علیه السّلام را اینگونه تعبیر می کنند.
دوم: آنهایی که ما را مسخره و توهین می کنند، چه کسانی هستند؟ چه ارزشی دارند؟ مسخره و اهانتشان چه قیمتی دارد؟ این که تازگی ندارد.. زیرا دشمنان خدا از آن زمانی که به وجود آمده اند، دین و اعتقادات و عبادات و …را مسخره می کردند.
در قرآن کریم بارها خوانده ایم که همۀ فرستاده ها و پیامبران خدا، به طور پیوسته مورد تمسخر واقع می شدند.
آیه های زیادی در قرآن کریم آمده است که در این باره صحبت می کنند، به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
﴿زین للذین کفروا الحیاة الدنیا و یسخرون من الذین آمنوا و الذین اتقوا فوقهم یوم القیامة﴾ {بقره / آیۀ 212} ﴿ یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا الذین اتخذوا دینکم هزواً و لعبا من الذین اوتوا الکتاب من قبلکم و الکفار اولیاء و اتقوا الله ان کنتم مومنین﴾ {مائده / آیۀ 57} ﴿بل عجبت و یسخرون و اذا ذکروا لا یذکرون، و اذا رأوا آیة یستسخرون﴾ {صافات / آیه 12 تا 14}..
و در نهایت روایتی را از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل می کنم که حضرت به امیر مومنان علیه السّلام فرمودند:
(به نزدیکان و دوستداران و محبین خود بشارت بده، بهشت و نعمت های فراوان و چیزهایی که نه چشمی آن را مشاهده کرده و نه گوشی آن را شنیده… ولی عده ای کم و کثیفی از مردم، زیارت کنندگان مزارهایتان را مانند زنی که با او زنا شده و مورد تمسخر واقع می شود، مسخره می کنند، آنها بدترین امت من هستند و هرگز خداوند شفاعت مرا به آنان نمی دهند…).
۴- با دست خود از سرِ خود خون جاری می کنند!!
ممکن است شخصی بگوید: امام حسین علیه السّلام با دست خود خون از سرِ خود جاری نکردند، چگونه می توان گفت: قمه زنی که شیعیان به دست خودشان خون از سرِ خویش جاری می کنند، پیروی نمودن از حضرت امام حسین علیه السّلام است؟
جواب: آری، قمه زنی هم یک نوع همرنگی و پیروی از امام حسین علیه السّلام است.. البتّه اگر برای شیعیان میدان نبرد بین حقّ و باطل پیش بیاید، این نمایش و شبیه سازی ها را در نبرد با ستمگران و یزیدیانِ عصر خود به یک کربلای واقعی تبدیل نموده و با الهام از مکتب حضرت سیّدالشهداء علیه السّلام آمادگی تحمّل هر نوع ضربه و زخمی را در میدان نبرد تا حدّ شهادت دارند..
در زیارت حضرت اباالفضل العبّاس علیه السّلام می خوانیم: (فَنِعم الأَخُ المُواسی)؟! یعنی: (چه نیکو برادری که با جان و مال، امام حسین علیه السّلام را یاری کردی..) با اینکه می دانیم منظور از پیروی حضرت عبّاس علیه السّلام در این قسمت از زیارت نامه ؛ همان موردی است که حضرت با اختیارِ خود – با اینکه در شطّ فرات اسبش تا رکاب در آب فرو رفته بود- یک مشت از آب برداشت، جلو دهان خود آورد و با اینکه هیچ مانعی برای نوشیدن نداشت، آب را به روی آب ریخت و تشنه از فرات بیرون آمد، با اینکه تشنگی امام حسین علیه السّلام در ظاهر به اختیار خودش نبود، بلکه اقدامی بود از طرف دشمنان که آب را به روی خیمه های امام حسین علیه السّلام بسته بودند.
اضافه بر این، اگر این عطش اختیاری برای حضرت عبّاس علیه السّلام به عنوان همرنگ شدن و همراه گشتن با عطش اجباری امام حسین علیه السّلام کاری مورد پسند و نوعی پیروی از سیّدالشهداء نبود امیرالمومنین علی علیه السّلام بیست سال قبل از واقعۀ عاشورا به فرزندش عبّاس علیه السّلام سفارش نمی فرمود که در چنین موقعیّتی این پیروی و همرنگی را با برادر بزرگتر و امام زمانت – حسین علیه السّلام- داشته باش.
عالم بزرگ مرحوم شیخ هادی خراسانی نجفی (قدّس سرّه) در کتاب (عدّة الشهور) نقل می کنند که:
(امیرالمومنین علیه السّلام به هنگام وفات خود ، فرزندش عبّاس را فراخوانده ، چشمانش را بوسیدند، به او وصیت کردند و از او پیمان گرفتند، که هرگاه در روز عاشوراء آب را به تصرّف در آورد، در حالی که برادرش تشنه است یک قطره آب هم ننوشد).
5- بیشتر قمه زنان التزام دینی ندارند!!
از جمله ایرادهایی که از قمه زنان گرفته می شود و مخالفان قمه زنی به آن تمسّک می کنند، این اشکال است؛ بیشتر کسانی که در این دسته جات شرکت می کنند از جمله کسانی هستند که التزام دینی ندارند و به واجبات دینی خود اهمّیّت نمی دهند.
جواب: اوّلاً، ما این مطلب را دروغ بیش نمی دانیم، چرا که از گذشته تا کنون اکثر کسانی که قمه می زده و می زنند، از علماء و روحانیّون و متدیّنین شهر بودند و تنها عدّۀ اندکی از غیر متدیّنین در انبوه قمه زنان بوده اند و با نگاهی به صفحات تاریخ این مطلب به وضوح مشخّص است؛ به عنوان نمونه افرادی چون آیت الله مامقانی رحمة الله و آیت الله دربندی رحمة الله و دیگر مراجع و بزرگان که ذکر نام آنان در این مختصر نمی گنجد در قمه زنی شرکت داشته اند.. ثانیاً، اگر فرض کنیم که این اشکال کاملاً درست باشد و بر تمامی قمه زنان مطابقت کند، معنی ندارد که با این بهانه از عزای قمه زنی جلوگیری شود!!
اگر اصل این است که هر عمل صحیحی را چون جمعی از افرادی که آن عمل را انجام می دهند، به وظایف دینیشان رسیدگی نمی کنند و به آن اهمّیّت نمی دهند را ممنوع سازیم و بر ضدّ آن تبلیغ کنیم و آن را از میان برداریم، در این حالت تمام زیبایی ها و خوبی های زندگی مردم به پایان خواهد رسید و باید جلو آن را گرفت. نتیجۀ این کار به فساد کشیده شدن مردم است نه بهبودی و اصلاح آنان.
اگر از یک انسان عاقل و کسی که در گفتارش انصاف دارد بپرسیم: آیا همۀ نمازگزاران وقتی نماز می خوانند، آن نماز آنها را واقعاً از گناه و فحشاء دور می کند؟! آیا همۀ نمازگزاران مؤمن ومتّقی هستند؟! رویداد عملی در زندگی مسلمانان و انجمن اسلامی به این سؤال پاسخ می دهد.
زندگی مسلمانان شاهد این مطلب است که بیشتر نمازگزاران، نماز آنها ایشان را از گناه و زشتی و فحشاء دور نمی سازد و نهی نمی کند.
آیا آنها دروغ نمی گویند؟! آیا غیبت نمی کنند؟! آیا تهمت نمی زنند؟! آیا همسایه را آزار و اذیت نمی دهند؟! آیا همۀ آنها خمس می دهند؟! بلکه – شاید- بیشتر آنان حتّی نمازشان را به شکل صحیح و شرعی که خدا امر کرده است، نمی خوانند. ولی آیا ما می توانیم آنها را از نماز خواندن جلوگیری کنیم به دلیل آنکه عدّه ای نمازگزار گناه می کنند؟!
همین سؤال را در مورد روزه و حج و… نیز می توان پرسید – همان طور که امام سجّاد علیه السّلام فرمودند: ما أکثر الضجیج و أقل الحجیج؛ چه بسیارند جار و جنجال کننده و چه کم هستند حاجیان. – آیا باید در مقابل روزه و حج ایستاد و آن را منع کرد؟! حال شعائر حسینی به شکل عام، و مراسم عزاداری قمه زنی به شکل خاص، همین گونه است.
بعد از آنکه پنج مورد از اشکالات و شُبَهاتِ مخالفان، که در مورد قمه زنی و قمه زنان بین مردم رایج کرده اند را جواب داده و رد نمودیم، حال نوبت بیان دلایل این مراسم مقدّس حسینی می رسد.
دلایل جایز بودن قمه زنی
چه دلایلی جائز بودن مراسم قمه زنی را ثابت می کند؟
این سؤال جواب های فراوانی دارد، ولی چون ما می خواهیم کتاب مختصر و جامع باشد، تنها به ذکر سه دلیل اکتفا می کنیم:
1- اصل اباحه (مباح بودن)
2- حضرت زینب سلام الله علیها و شکستن پیشانی خود.
3- روایات خون گریه کردن اهل بیت عصمت و طهارت بر مصیبت سیّدالشهداء علیه السّلام.
این سه دلیل منتخبی از دلایلی می باشد که در مورد جایز بودن این مراسم مقدّس و با شکوه گفته شده است.
اصل اِباحه
قمه زدن به خودی خود عملی است جایز و مُباح، زیرا: (خود را به هلاکت افکندن نیست) و موجب اتلاف و آسیب عضوی از اعضاء بدن نمی شود و جایی از بدن یا یکی از قوای بدن ناقص نمی شود. بنابراین به مقتضای (النّاس نسلّطون علی أنفسهم) یعنی: (هرکس اختیار خود را دارد) که یک قاعده و اصل فقهی است، مانعی از این جهت وجود ندارد.
در این که قمه زنی جایز است یا نه، می توان گفت که در علم اصول فقه، اصل در اشیاء را اباحه (مباح بودن) می دانند، مگر دلیلی بر حرمت وجود داشته باشد، که در مورد قمه زنی و خون جاری کردن دلیلی در منابع فقهی بر حرمت یافت نمی شود!!
در توضیح و بیان اصل اباحت باید گفت: روایاتی در این زمینه وجود ندارد که مجتهدین و مراجع از آنها برای اثبات اصل اباحه استفاده کرده، البتّه تا زمانی که منع و نهی شرعی نرسیده باشد. از جملۀ آنها این فرمایش امام صادق علیه السّلام است:
(کلّ شیء لک حلال حتّی تعرف الحرام منه بعینه؛ هر چیزی برای تو حلال است تا این که حرام آن را مشخّصاً بدانی..).
امام صادق علیه السّلام در سختی دیگر می فرمایند: (هرچیزی برای تو حلال است تا یقین کنی که حرام است..).
به این مبنا و اصل در اشیاء (اصل اباحت) می گویند، و از جمله مواردی است که همۀ اهل اصول و فقه آن را امضا کرده و مورد تأیید و قبول قرار داده و بدان عمل کرده اند.
محقّق خراسانی قدّس سرّه می فرمایند: (از معصوم نقل شده است؛ همه چیزی برای تو حلال است تا این که حرام بودنش برایت ثابت شود، این فرمایش معصوم دلالت دارد بر حلال بودن هرچیزی که حرام بودنش برای ما ثابت و معلوم نشده است).
به غیر از فرمایشات اهل بیت علیهم السّلام، اجماع عَمَلی مسلمانان در اصل اباحه ثابت شده است.
به غیر از روایات و اجماع، عقل ذاتی انسان نیز این اصل را تأیید کرده است، زیرا عقل حکم می کند که خدای متعال هرگز هیچ یک از مخلوقات خود را به خاطر رفتار خاصّی که از طریق پیامبران یا معصومین یا کتاب های آسمانی حرمت آن برایشان روشن نشده است مورد عقاب و مجازات قرار نمی دهد. بنابراین بزرگان دین برای این دلیل یک جمله اختیار نمودند و آن را در علم اصول فقه به عنوان یک اصل و قانون در نظر گرفته اند و آن را (اصل برائت عقلی) که در زبان عربی از آن به (قبح عقاب بلا بیان) تعبیر می شود نامیده اند، که مضمونش این چنین است: اصل در اشیاء اباحت است، مگر این که نسبت به وجود نهی دربارۀ آن ها، علم یقینی حاصل شود.
طبق این اصل، قمه زنی – که یکی از بارزترین مصداق های شعائر حسینی است- مباح می گردد، زیرا هیچ آیه ای از قرآن و یا فرمایشی از معصومین در دسترس نیست که قمه زنی را حرام دانسته و یا از آن، حُرمت قمه زدن برداشت شود و چون هر آنچه را که دین اسلام از آن نهی نفرموده است مباح به حساب می آید، فُقَهایِ شیعه به مباح بودن قمه زنی و جواز آن فتوا صادر کردند.
2- حضرت زینب علیها السّلام و شکستن پیشانی
این دلیل به تنهایی می تواند جایز بودن قمه زنی را ثابت کند. روایتی نقل شده است از (مسلم الجصّاص) در مورد ضربت زدن حضرت زینب کبری سلام الله علیها پیشانی خود را به چوبۀ محمل – کجاوه- و جاری شدن خون در اثر آن از زیر مقنعۀ حضرت..
متن روایت این گونه است: (… فَرَأت رَأسَ أخیها، فَنَطَحَت جَبینَها بِمُقَدَّمِ الَمحمِل، حَتَّی رَأینا الدَّم یَخرُج مِن تَحتِ قِنِاعِها…)
زینب کبری علیها السّلام پیشانی که دارای مقام عصمت صغری است در محضر امام زین العابدین علیه السّلام پیشانی خود را به چوبۀ محمل – کجاوه- می کوبد، به طوری که خون از سرِ مبارک جاری می شود.. در خبر صحیح وارد شده است؛ هنگامی که زینب کبری علیها السّلام در کوفه سر برادرش امام حسین علیه السّلام را بر سرِ نیزه مشاهده کرد، چنان پیشانی خود را به چوبۀ جلومحمل کوبید که خون از سر آن حضرت سرازیر شد.
این خبر صحیح که ماجرای حضرت زینب سلام الله علیها و سرازیر شدن خون از زیر مقنعۀ مبارکشان را نقل کرده است، درادلّۀ جواز جاری کردن خون در مصیبت سیّد الشهداء علیه السّلام استفاده می شود و آن به دو جهت:
اوّل: همانا حضرت زینب سلام الله علیها دارای شأن و مقام والای عصمت صُغری هستند، لذا چنین بانویی کاری که دین اسلام آن را جایز نمی داند، انجام نمی دهند. امام سجّاد علیه السّلام خطاب به عمۀ خود زینب کبری سلام الله علیها چنین می فرمایند: (أنتِ بحمدِ الله عالِمة غیر مُعلّمة و فَهِمة غیر مُفَهّمة).
حضرت زینب سلام الله علیها رتبۀ عصمت صغری را در اختیار داشتند، از این جهت دارای اجازۀ فتوی و نشر احکام الهی بودند.
به نقل از شیخ صدوق: (زینب کبری سلام الله علیها وکالت خاص از برادر خود امام حسین علیه السّلام داشتند، و مردم در حلال و حرامشان به این بتنوی بزرگوار رجوع می کردند، تا زمانی که امام سجّاد علیه السّلام از بیماری خود شفا یافتند).
دوّم: این رفتار در حالی از زینب کبری علیها السّلام به وقوع پیوست که امام زین العابدین علیه السّلام حضور داشتند و سکوت اختیار کردند، لذا مورد تقریر و تجویز امام معصوم واقع شده است، در حالی که امام زین العابدین علیه السّلام اگر در رفتار ایشان نهی شرعی می دیدند از آن جلوگیری می کردند، یا سخنی که دلالت بر عدم جواز آن باشد بگویند، که چنین کاری نکردند.
لذا، نهی نکردن امام سجّاد علیه السّلام، دلالت بر موافقت ایشان دارد و در علم اصول ثابت شده است که تقریر و موافقت امام معصوم علیه السّلام حجّت شرعی است.
1- خون گریه کردن اهل بیت بر مصیبت
عدّه ای از معصومین در عزای سیدالشهداء علیه السّلام از لطیف ترین و حسّاس ترین عضو بدن – که چشم می باشد- بر اثر شدّت گریه، خون جاری ساختند:
1- امام سجّاد علیه السّلام هنگامی که ظرف آبی را به دست می گرفت تا از آن بیاشامد، آنقدر گریه می کردند تا این که آن ظرف پر از خون می شد.
این حدیث به وضوح بر تداوم و تکرار گریۀ اهل بیت علیهم السّلام بر مظلومیّت امام حسین علیه السّلام دلالت می کند و شدّت گریه به آن اندازه بوده که اشک چشم تبدیل به خون شده و به جای اشک خون جاری گشته است. وقتی که جاری ساختن خون از دیدگان امام معصوم روا باشد، جاری ساختن خون از سر یقیناً خالی از اشکال خواهد بود.
2- امام رضا علیه السّلام می فرمایند: إنّ یوم الحسین علیه السّلام أقرح جفوننا و أسبل دموعنا…؛ همانا روز حسین علیه السّلام چشمان ما را (از گریۀ زیاد) زخمی کرده و اشک های ما را ریزان نموده… .
3- امام زمان علیه السّلام در زیارت ناحیه می فرمایند: … فلأندبنّک صباحاً و مساءاً و لأبکینّ علیک بدل الدموع دماً؛ …هر صبح و شام برایت ندبه و زاری می کنم و بر تو به جای اشک، خون می گریم).
این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که در کلام امام معصوم هیچ گونه مبالغه و مجازگویی وجود ندارد و همیشه عین حقیقت را می فرمایند.
از بیان این دلیل چنین نتیجه می گیریم که جاری نمودن خون از سر، جهت اظهار تأسّف و حزن شدید در شهادت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السّلام و در قالب هیأت و دسته جات قمه زنی جایز می باشد، زیرا هنگامی که خون جاری نمودن از چشمان – در عزای آن مظلوم- جایز باشد. به طور مسلّم و یقین چشمان از سر حسّاس تر و قابل ملاحظه تر هستند، پس جواز به خون ریختن از سر واضح تر و روشن تر خواهد بود.
«بر عمر لعنت بر آل محمد صلوات»
